Wijk aan Zee, 29 maart 2024
Demissionair minister Adriaansens (Economische Zaken & Klimaat) is van plan miljarden euro's staatssteun te stoppen in de vergroening van de staalproductie door Tata Steel. Deze investering zal slechts een gedeelte van de productie vergroenen en de ongezonde uitstoot blijft. Dit voornemen volgt op het rapport van adviseurs Wijers en Blom. Zij concluderen dat de plannen van Tata Steel de meeste voordelen hebben. We zijn blij dat het kabinet lijkt te overwegen extra maatregelen te nemen, maar teleurgesteld over de uitwerking: over onze gezondheid valt niet te onderhandelen!
In het nieuwsbericht schrijft de minister: "Het kabinet wil op korte termijn afspraken maken met Tata Steel Nederland en gaat onderzoeken of het haalbaar is om een deel van de plannen sneller uit te voeren. Zo moeten gezondheidsrisico’s op kortere termijn worden teruggebracht." Ook spreekt zij de ambitie uit "een zo groot mogelijke gezondheidswinst te behalen voor inwoners van de IJmond". Dat klinkt mooier dan dat is uitgewerkt in de formele kabinetsreactie. Het kabinet lijkt hierin bewust te kiezen voor economie boven gezondheid.
Geen tijd te verliezen
Nu de stapel rapporten compleet is, is er voor omwonenden geen dag meer te verliezen. Wij rekenden erop dat bij het maken van de maatwerkafspraken het advies van de expertgroep gezondheid (onder leiding van NWO-voorzitter Marcel Levi) centraal zou komen te staan. Het kan immers niet zo zijn dat de belastingbetaler miljarden bijdraagt en omwonenden alsnog ziek worden door de staalindustrie. Daar wil je als overheid niet medeverantwoordelijk voor zijn.
Met de plannen wordt slechts 40% van de vuile kant van Tata Steel voor 2040 aangepakt. Van de 17 fabrieken op het 750 hectare grote fabrieksterrein, worden slechts twee fabrieken verduurzaamd. Wie goed leest, leest ook dat het advies van de expertgroep op meerdere fronten opzij wordt geschoven.
Géén zekerheid over snelle sluiting kooksgasfabrieken
Snellere sluiting van de kankerverwekkende kooksgasfabrieken moet wéér onderzocht worden. Bovendien staat nu vast dat dit nog eens extra staatssteun van 10 tot 50% gaat kosten. Eerder gaf de minister al aan dat "compensatie voor sluiting van deze kankerwekkende fabriek vanuit Europese Staatsteunregels moeilijk te verantwoorden zijn".
Géén integrale gezondheidseffectrapportage (GER)
De expertgroep gezondheid stelde voor een integrale Gezondheid Effect Rapportage (GER) op te stellen over het Roadmap plus-programma en Heracless Groen Staal. Met deze GER zou de absolute uitstoot van schadelijke stoffen (waaronder stikstofdioxide, (ultra)fijn stof, PAK’s, dioxines) en andere factoren zoals geluidsoverlast en hun effecten op de gezondheid in beeld moeten worden gebracht. Het kabinet stelt in de reactie dat als dit al gaat gebeuren de inzichten die hieruit voort komen niet worden opgenomen in het onderhandelresultaat, maar ingezet zou kunnen worden om vast te stellen welke verbeteringen na 2030 (!) nog nodig zijn.
Geen volwaardige afweging van het scenario om te produceren op basis van halffabrikaten
In november 2023 presenteerden wij samen met Urgenda, Greenpeace en andere organisaties een alternatief scenario. Dit scenario waarin de meest ziekmakende onderdelen snel worden gesloten en Tata Steel overgaat op productie op basis van half fabrikaten, is door Wijers en Blom niet volwaardig onderzocht. De adviescommissie heeft dit scenario onterecht omgedoopt tot "Alleen elektrische hoogovens".
Onze oproep: zet in op gezondheid geborgd
Wij roepen onze volksvertegenwoordigers en het kabinet op om te stoppen met de gebakken lucht en alle beloftes nu waar te maken. Het is goed dat er nu duidelijk is gekozen voor het plan 'Groen Staal', maar daar bovenop moeten in het belang van omwonenden de ziekmakende fabrieken zo snel mogelijk, ruim voor 2030, worden gesloten. De schadelijke uitstoot moet in kaart en naar nul en deze voorwaarden moeten een harde basis vormen voor staatssteun. Niet op basis van inspanningsverplichting, maar keihard gemaakt door middel van juridische borging en ijzersterk gemonitord door bijvoorbeeld een daartoe aangewezen staatsagent. Dat is de enige manier om de staalfabriek duurzaam overeind te houden.
