"Het was de donderdag voor Sinterklaas. Ik werkte thuis vanwege corona. Mijn man ook. Aan het einde van de middag werden we overvallen door een enorme herrie buiten. Alsof meerdere helikopters boven ons huis vlogen. En ik kreeg last van enorme hoofdpijn. Ik moest eerder stoppen met werken; zo beroerd voelde ik me.
Op dat moment had ik niet direct door dat de herrie van Tata Steel kwam. De stank was me binnenshuis ontgaan. Tot ik buiten kwam. Het bleek het begin van een gebeurtenis die voor altijd in mijn geheugen gegrift zal staan. De stank en herrie kwamen vanaf het terrein van Tata Steel en waren op die decemberdag onbeschrijfelijk heftig. Ik ben veel gewend en kan een boek volschrijven over de overlast die we ervaren. Maar dit was simpelweg alarmerend. De chemische stank was erger dan ooit. En het geluid buitenshuis was oorverdovend.
De omgevingsdienst en Tata Steel waren onbereikbaar
Wat ís dit? Wat is er aan de hand? Inmiddels stroomden de berichtjes van bezorgde dorpsgenoten binnen. We verdeelden de taken. Iemand belde met Tata Steel, iemand ander met de omgevingsdienst. Maar niemand kreeg antwoord. Volgens Tata was er niets aan de hand en de omgevingsdienst gaf om 17.10 uur aan dat het na kantoortijden was en ze het de volgende dag zouden komen bekijken. Ondertussen raakte er iemand onwel en waren de hulpdiensten ingeschakeld. Ik raakte in paniek en heb met mijn kinderen en de jassen in de hand klaargestaan om het dorp uit te vluchten. Later op de avond, nadat we rechtstreeks contact met gedeputeerde Olthof hadden opgenomen, werden er door de brandweer metingen gedaan. De lucht was vervlogen en de oorzaak was niet te achterhalen. De volgende dag lazen we op NH Nieuws dat Tata Steel had aangegeven dat er 'pannen waren opgestookt'. Of er schadelijke stoffen zijn vrijgekomen, zullen we nooit weten. En nog altijd weten we niet wie we kunnen bellen als er buiten kantoortijden iets aan de hand is.
Naast ongezond ook onveilig
Deze hele situatie staat voor mij symbool voor Tata; de onveiligheid die de staalfabriek oplevert, maar ook hoezeer wij als bewoners in het donker worden gehouden. Het was hét moment waarop ik me realiseerde: het is niet ‘alleen maar’ onze lange-termijn-gezondheid die in gevaar is. Ook onze acute veiligheid staat op het spel. En áls er hier iets gebeurt, dan is het ook nog maar eens de vraag of we het ooit - zoals ook hier het geval was – zullen weten. Want Tata waarschuwt niet. En wij als bewoners weten nog altijd niet niet bij wie we in alarmerende gevallen kunnen aankloppen.
Afgelopen zomer ontving Tata Steel de hoogste last onder dwangsom ooit: €2,4 miljoen voor de brandonveiligheid van kantoorgebouwen. Dit nieuws onderschrijft -naast de resultaten uit de gezondheidsonderzoeken- mijn gevoel van onveiligheid.
Stank, stof en herrie
Incidenten, overlast, blijvende En laat ik duidelijk zijn. Dit wás een incident. Maar het gaat niet enkel om incidenten. De overlast is er élke dag. Het is een continue stroom van stof, stank en herrie. Het zijn de dagelijkse situaties die we normaal zijn gaan vinden, maar dit echt niet zijn. Het is de speeltuin, die elke ochtend moet worden schoongemaakt. De tuinkussens, die na één zomer zo stoffig zijn geworden dat we ze weg hebben gegooid. Onze zoon die misselijk terug komt van het buitenspelen. Mijn dochter die slecht slaapt van de herrie. Tot op zo’n niveau dat het afgelopen zomer leek alsof er zich buiten een Mad Max-film afspeelde. Bij de CITO-toets kon mijn dochter zich slecht concentreren vanwege de herrie. Mijn zoon was tot voor kort bang voor de fakkel van de kooksfabriek - die ziet hij vanuit zijn bed door het slaapkamerraam. Het aantal kinderen op school dat last heeft van astma, allergieën of andere luchtwegproblemen is hier vele malen groter dan de school middenin Haarlem waar onze dochter vroeger op zat. En alle keren dat wij hebben besloten om vanwege dit alles naar huis te gaan of binnen te blijven, zijn inmiddels ontelbaar.
Ontembaar monster
De eerste jaren dat we hier woonden – en nog niet wisten hoe schadelijk de uitstoot is – waren we hier als gezin zó intens gelukkig. Ik heb me nog nooit zo thuis gevoeld op een plek. De mensen, de school, het dorpse, de prachtige natuur. Ik wou dat ik terug kon naar de naïeve ‘ik’ die allemaal nog niet wist wat ik nu over Tata Steel weet. De directie noemde de staalfabriek ooit een ontembaar monster. Het voelt alsof er een monster in onze tuin staat. Letterlijk. Op 700 meter van ons huis. Mijn vertrouwen in ons systeem - en de veiligheid die dat zou moeten bieden – is tot het nulpunt gekelderd. Dat maakt me ontzettend verdrietig. Wetende dat dat niet alleen maar voor ons geldt, maar voor alle kinderen, alle ouders, alle mensen hier in de regio. Er zijn bovendien al zoveel mensen ernstig ziek. Bij mij gaat het diep, dit verdriet. Zó diep dat het een strijdlust in me heeft aangewakkerd. Als de keuze vechten of vluchten is. Dan is mijn keuze in dit geval vechten. Ik kan hier niet blijven wonen en niks doen. Want als er ooit een moment komt waarop ons qua gezondheid iets ergs overkomt, dan kan ik mezelf in elk geval recht in de spiegel aankijken en zeggen dat ik er alles aan heb gedaan om te gaan voor een veilige leefomgeving.”
Wonen naast Tata is ongezond. Als buren hebben we last van stank, stof en geluid en maken kosten voor schoonmaak, onderhoud en soms zelfs verhuizing. Wij zetten de collectieve massaschadeclaim door. Vindt u ook dat u recht heeft op een vergoeding?